N15 შეკითხვა

როგორ დაეხმარება მეცნიერებს ორგანიზმის გენომის სრული სეკვენირება იმის გაგებაში, თუ როგორ ფუნქციონირებს ეს ორგანიზმი?

N14 შეკითხვა

სად შეიძლება მდებარეობდეს ჩახვეულ პოლიპეპტიდში უბანი, რომელიც მდიდარია ისეთი ამინომჟავებით, როგორიცაა ვალინი, ლეიცინი და იზოლეიცინი?

რა არის ვიროიდი?

     ძნელი წარმოსადგენია ვიროიდებზე უფრო მარტივი აგებულების ორგანიზმი, რომელსაც შეიძლება ცოცხალი ეწოდოს. ისინი 10 000-მდე ატომისგან შედგებიან და შეიცავენ მხოლოდ ნუკლეინის მჟავას (განსხვავებით ვირუსებისგან, რომელთაც ცილოვანი გარსიც გააჩნიათ). მათ ნუკლეინის მჟავას წარმოადგენს წრფივი ან წრიული ფორმის რნმ-ჯაჭვი.

     შესაძლოა, ვიროიდები ცოტა ხნის წინ ჩამოყალიბდნენ არა უფრო მარტივი, არამედ უფრო რთული ორგანიზმებისაგან. ისინი სიცოცხლისუნარიანი, დაუმარცხებელი პარაზიტები არიან და ინფიცირებულ მცენარეებში რამდენიმე სახის დაავადებას იწვევენ. ვირუსების მსგავსად, ვიროიდებიც ეუფლებიან მათზე გაცილებით დიდი, კარგად მომუშავე უჯრედის მოლეკულურ მექანიზმს და ისე ცვლიან მას, რომ „უჯრედის მწარმოებელი ფაბრიკიდან“ გადააქცევენ „ვიროიდების მწარმოებელ ფაბრიკად“.

(„კოსმოსი“, კარლ სეიგანი, 2021წ.)

ბიოლოგიური ფაქტები (წიგნიდან - "კოსმოსი", კარლ სეიგანი, 2021 წელი)

• უმარტივესი ერთუჯრედიანი ორგანიზმის სტრუქტურა გაცილებით რთულია, ვიდრე ყველაზე დახვეწილი ჯიბის საათის მექანიზმი.

• იმის გამო, რომ მუტაციები ნუკლეოტიდების შემთხვევითი ცვლილებებია, მათი უმეტესობა მავნებელი ან სულაც მომაკვდინებელია, რადგან არაფუნქციური ფერმენტების გაცოცხლების ინსტრუქციას იძლევა. ძალიან დიდი დრო უნდა გავიდეს, რომ მუტაციამ აიძულოს ორგანიზმი, უკეთ იმუშაოს.

• ბოტულიზმისა და ტეტანუსის ბაცილებს მხოლოდ ჟანგბადისგან თავისუფალ გარემოში შეუძლიათ არსებობა.

• დედამიწის ატმოსფეროში შემავალი აზოტი ქიმიურად უფრო მეტად ინერტულია, ვიდრე ჟანგბადი და, შესაბამისად, ჟანგბადზე გაცილებით ნაკლებსაზიანოა.

• თუ გამოვიყენებთ იმ გაზებს, რომლებიც ადრეულ დედამიწაზე უხვად იყო და ენერგიის ნებისმიერ წყაროს, რომელსაც ქიმიური კავშირების გაწყვეტა შეუძლია, სიცოცხლისთვის საჭირო სამშენებლო მასალებს მივიღებთ.

• პრიმიტიული დედამიწის პირობებთან მიახლოებულ გარემოში ამინომჟავები ცილების მსგავს მოლეკულებად გაერთიანდა. ზოგი მათგანი, ფერმენტების მსგავსად, სუსტად წარმართავს სასარგებლო ქიმიურ რეაქციებს. ნუკლეოიდების გაერთიანება შესაძლებელი გახდა ნუკლეინის მჟავების რამდენიმე ათეული ბლოკის სიგრძის ჯაჭვებად. ცდის ჭურჭელში, სწორ გარემოში, მოკლე ნუკლეინის მჟავებს საკუთარი თავის ასლების შექმნა შეუძლიათ. თუმცა ჯერ-ჯერობით არავის აღუწერია შემთხვევა, რომლის დროსაც პრიმიტიული დედამიწის გაზებისა და სითხეების ერთმანეთთან შერევის შემდეგ, ექსპერიმენტის დასრულებისას, ცდის ჭურჭლიდან „რაღაც გამოცოცებულიყოს". 

• ჩვენთვის ცნობილი ყველაზე მცირე ზომის დამოუკიდებელი ცოცხალი ორგანიზმები არიან პლევროპნევმონიისებრნი (Mycoplasma pneumoniae - PPLO) და მათი მსგავსი არსებები.

N13 შეკითხვა

ორი სახეობის ინდივიდები ძალიან ჰგვანან ერთმანეთს აგებულებით. 

რატომ უნდა ველოდოთ, რომ მათ გენომებიც მსგავსი ექნებათ?

N12 შეკითხვა

ვეტერინარმა ინფექციური დაავადების სამკურნალოდ ძროხას ანტიბიოტიკი მისცა, რის შემდეგაც ცხოველს ასევე დაალევინა „ნაწლავური კულტურა“, რომელიც შეიცავდა სხვადასხვა პროკარიოტულ ორგანიზმს. რატომ იყო „ნაწლავური კულტურის“ მიღება ძროხისთვის აუცლებელი?

N11 შეკითხვა

თქვენ მიირთვით თევზი.

რომელი ქიმიური რეაქციები უნდა მოხდეს, რათა თევზის ცილის ამინომჟავები თქვენს სხეულში ახალ ცილად გარდაიქმნას?

ერატოსთენე

     ერთმა ღვარძლიანმა თანამემამულემ ერატოსთენეს „ბეტა“ შეარქვა  - ბერძნული ანბანის მეორე ასო, რადგან, ამ კაცის აზრით, ის ყველაფერში მეორე იყო მსოფლიოში. თუმცა, აშკარაა, რომ ხსენებული მეცნიერი „ალფა“ გახლდათ თითქმის ყველა საქმეში. 

     ერატოსთენე იყო ასტრონომი, ისტორიკოსი, გეოგრაფი, ფილოსოფოსი, პოეტი, თეატრის კრიტიკოსი და მათემატიკოსი. ამას გარდა, ის ალექსანდრიის დიდი ბიბლიოთეკის დირექტორიც იყო, სადაც ერთ დღეს პაპირუსზე ამოიკითხა, რომ სამხრეთ საზღვართან მდებარე ქალაქ სიენასთან (დღევანდელი ასუანი), ნილოსის პირველი ჩანჩქერის მახლობლად, 21 ივნისის შუადღეს ვერტიკალურად აღმართული ჭოკები ჩრდილს საერთოდ არ იძლეოდა. წლის ყველაზე გრძელ დღეს, ზაფხულის ნაბუნიობისას, შუადღისკენ ტაძრის სვეტების ჩრდილები თანდათან დამოკლდა, შუადღისას კი სულ გაქრა. მზის ანარეკლი ღრმა ჭის წყალში მოჩანდა. მზე ზუსტად თავს ზევით იყო. 

     ერატოსთენემ გადაწყვიტა, ექსპერიმენტი ჩაეტარებინა და დაჰკვირვებოდა, ექნებოდა თუ არა ჩრდილი ვერტიკალურად აღმართულ ჭოკებს ალექსანდრიაში 21 ივნისს... და აღმოაჩინა, რომ ჰქონდა.

კოსმოსის შესახებ (წიგნიდან - "კოსმოსი", კარლ სეიგანი, 2021 წელი)

• 1 წამში სინათლის სხივი 186 000 მილს (თითქმის 300 000 კილომეტრს) გადის და დედამიწას გარშემო 7-ჯერ შემოუვლის. 
  
  
  
• მზის სხივი დედამიწამდე 8 წუთში აღწევს.

• არსებობს დაახლოებით ასი მილიარდი გალაქტიკა, თითოეული, საშუალოდ, 100 მილიარდი ვარსკვლავით. ყველა გალაქტიკაში, შესაძლოა, იმდენივე პლანეტაა, რამდენი ვარსკვლავიცაა.

• ვარსკვლავების უმეტესობა ხილულ და ინფრაწითელ დიაპაზონში ანათებს, თუმცა არსებობენ ვარსკვლავები, რომლებიც რენტგენის სხივებსა და რადიოტალღებს ავრცელებენ.

• ლურჯი ვარსკვლავი - ახალგაზრდა და ცხელია; ყვითელი - საშუალო ასაკისაა, ზომიერი ტემპერატურით; წითელი - ხშირად ასაკოვანი და მომაკვდავია; პატარა თეთრი ან შავი ვარსკვლავები კი სიცოცხლის უკანასკნელ ეტაპს გადიან.

• პლუტონი დაფარულია გაყინული მეთანით.

• ჩარონი - პლუტონის ერთადერთი გიგანტური მთვარე.

• „ვოიაჯერის“ ტიპის თანამედროვე კოსმოსურ აპარატს დედამიწიდან სატურნამდე მისაღწევად დაახლოებით 3 წელი სჭირდება.

• „კოსმოსი“ ბერძნული სიტყვაა და სამყაროს წესრიგს ნიშნავს.

• თანავარსკვლავედების რუკა შექმნა და ვარსკვლავების სიკაშკაშის სტადიები გამოთვალა ასტრონომმა ჰიპარქემ.

N10 შეკითხვა

წყლისმზომელა არის მწერი, რომელიც მტკნარ წყალსატევებში ბინადრობს და შეუძლია წყლის ზედაპირზე თავისუფლად გადაადგილება. როგორც აღმოჩნდა, მას ფეხების დაბოლოებებზე აქვს ჰიდროფობური ნივთიერებისგან შექმნილი სპეციალური საფარი. 
რა უპირატესობას ანიჭებს მას ამგვარი საფარის არსებობა და რა მოხდებოდა, თუ იგი აგებული იქნებოდა ჰიდროფილური ნივთიერებისგან?